Dünyanın en büyük teknoloji şirketlerine ev sahipliği yapan ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Silikon Vadisi yalnızca teknolojik girişimlerle değil, burada ki iş insanlarının sosyal amaçlı bağış ve yardımları ile de ön plana çıkıyor. Mark Zuckerberg, Bill Gates, Tim Cook ve Sheryl Sandberg gibi isimlerin teknolojiye yön veren isimler olmaları dışında ortak bir noktaları daha var. Yetenek veya varlıklarını kamu yararını gözeterek ihtiyaç sahibi kurumlarla paylaşıyor olmaları. Bu hareket Silikon Vadisi filantropisi olarak da adlandırılıyor.
Giderek yaygınlaşan bu kavramın, teknoloji alanında ki öncüleri olan bu isimler; eğitim, sağlık, bilim ve çevre duyarlılığı konularında yaptıkları katkılarla, birçok kişi ve kurumada ilham veriyor
Filantropizm Nedir?
Filantropizm Türkçeye, Fransızcadan geçen bir kelime olup; Yunanca “sevmek” (philo) ve “insan” (anthropos) sözcüklerinin birleşiminden meydana gelmektedir. Türkçede “insanseverlik” olarak bilinen filantropi, hayırseverliğin bir alt kategorisinde yer alır.
Yardıma muhtaçların durumunu geliştirmek için bir kurum ya da bağış yoluyla alınan yardımlardır. Daha uzun vadeli, sürdürülebilir ve stratejiktir. Bu yönüyle hayırseverlikten ayrılır.
Kısaca,hayırseverlik ihtiyacı olana balık verirken, filantropi balık tutmayı öğretir.
2008 ve 2013 yılları arasında Silikon Vadisi içerisinde yapılan bireysel bağışların tutarı 1,9 milyar dolardan 4,8 milyara yükselerek yüzde 150’lik bir artış sergiledi. Geçtiğimiz yıllarda Facebook’un CEO’su Mark Zuckerberg, Google’ın Kurucu Ortağı Larry Page, Tesla’nın CEO’su Elon Musk başta olmak üzere pek çok teknoloji lideri, Bill ve Melinda Gates ve Warren Buffett tarafından kurulan Giving Pledge’i imzaladı. Giving Pledge’i imzalayan varlıklı bireyler, servetlerinin yarısından fazlasını yoksulluğun azaltılması, küresel sağlık ve eğitim gibi filantropik amaçlara bağışlamayı taahhüt ediyorlar. Büyük bağış taahhütlerinin yanı sıra Silikon Vadisi’nde son yıllarda görülen filantropik faaliyetler çoğunlukla filantropistlerin vakıf veya şirket vakıfları kurmaları yoluyla veya şartlı bağış uygulamasına başvurmaları ile hayata geçiriliyor.
Silikon Vadisi’nin Filantropistleri
Paul Allen: Microsoft’un kurucu ortağı olan Paul Allen, beyin araştırmaları alanında yaptığı bağışlar kadar küresel sağlık, deniz ve doğal hayatı koruma alanlarındaki yardımlarıyla da adından sıkça söz ettiriyor.
Steve Ballmer: Microsoft’un eski CEO’su Steve Ballmer, eşiyle birlikte gençlik, aile ve eğitim konularıyla yakından ilgileniyor.
Jeff Bezos: Amazon’un kurucusu Jeff Bezos; eğitim, sanat, kültür ve beyin araştırmaları için bağışta bulunuyor.
Sergey Brin: Google’ın kurucu ortağı Sergey Brin, tıbbi araştırmalar (özellikle de Parkinson hastalığı), Rus göçmenlere destek ve Yahudi aleyhtarlığıyla mücadele konularında destekçi.
Tim Cook : Apple’ın CEO’su özellikle sağlık alanında yaptığı yardımlarla biliniyor.
Micheal Dell: Dell firmasına adını veren Micheal Dell, sağlık araştırmaları, fitness, eğitim ve aile ekonomisi güvenliği konusunda bağışlar yapıyor. Kurduğu vakıfla küresel gelişme konusunda aktif olarak çalışıyor.
Larry Ellison: Oracle’ın kurucusu Ellison, medikal araştırmaların sıkı bir destekçisiyken son zamanlarda hayvanlar ve doğal hayat konularına da ağırlık veriyor.
Bill Gates: Hayırseverliği ve yaptığı bağışlarla bilinen Microsoft’un kurucusu Gates, servetinin büyük kısmını filantropiye ayırdı.
Tim Grill: Quark’ın kurucusu Gill, 1992’den bu yana LGBT hakları aktivisti. Gill Action Fund ismindeki vakfın da kurucusu.
Elon Musk: Paypal ve Tesla Motors’un kurucu ortağı kendisi tarafından kurulan Musk Vakfı ile ; sürdürülebilir enerji, bilim, mühendislik eğitimi ve pediatrik sağlık konularındaki yardımlarıyla biliniyor.
Pierre Omidyar: e-Bay’in kurucusu Omidyar, medyanın gelişimi için 250 milyon dolar bağışladı.
Sherly Sandberg: Facebook denince Zuckerberg’den sonra akla gelen ilk isim olan Sandberg, kişisel yardımlarını gizli tutuyor ancak kadın hakları konusunda sıkı bir destekçi.
Mark Zuckerberg: Facebook’un kurucusu Zuckerberg, eşiyle birlikte sahip oldukları Facebook hisselerinin yüzde 99’unu (yaklaşık 45 milyar dolar değerinde) bağışladıklarını duyurdu. Chan Zuckerberg Initiative’e yapılan bu bağış tartışmalarını da beraberinde getirdi.
Son yıllarda ön plana çıkan genç ve varlıklı filantropistler, kendilerinden önceki bağışçılara kıyasla farklı bir yaklaşım sergiliyorlar. Onların bağışçılık yaklaşımlarında “daha büyük, daha fazla, daha hızlı” mottosunu benimsedikleri söyleniyor. Kısa süreli çözümleri tercih etmediklerini söyleyen yeni nesil filantropistler, daha geniş çapta etki yaratan inovatif yöntemleri tercih ediyor ancak bunu yaparken sahadaki sorunları ve bireyleri yakından tanıyan yerel sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içerisinde çalışmadıkları için eleştiriliyorlar.
Bazı Silikon Vadisi filantropistlerinin, çeşitli vergi indirimi ve muafiyetlerinden yararlanmak için servetlerinin büyük bir kısmını bağışladıklarına dair eleştiriler de bulunuyor.
