İçindekiler [Göster / Gizle]
Tik Nedir?
Beden kaslarında istem dışı beliren aralıklı kasılmalardır.
Tik Bozukluğu Nedir?
Belirli kas gruplarında meydana gelen, birden ortaya çıkan yineleyici, ritmik olmayan, motor hareketler ya da ses çıkarma şeklinde görülen istem dışı hareketlerdir.
- Göz kırpma, burun kıvırma,
- Dudak yalama, yüz buruşturma,
- Parmaklarla oynama, parmakları tıklatma,
- Ani kafa atımları, omuz silkme,
- Ayakları sallama, vurma, sekme,
- El veya yüzün ''anlamlı'' hareketleri veya yavaş baş hareketleri,
- Eşyalara veya insanlara dokunma,
- Çömelme,
- Eğilme ve bükülme hareketleri,
- Parmaklarıyla sayı sayar gibi yapma,
- Bir ileri bir geri adımlama gibi çeşitleri vardır.
Tik Türleri
- Gelip Geçici Tikler
- Kronik Motor ve Vokal Tikler
- Tourette Sendromu
- Başka Türlü Adlandırılamayan Tikler
Gelip Geçici Tikler:
- En az 4 haftada ortaya çıkan ancak yıldan uzun sürmeyen, her gün gözlenebilen artmalar-azalmalar gösteren basit tiklerdir.
- Oluşumunda daha çok çevresel faktörler ve stres etkilidir.
Kronik Motor ve Vokal Motor Tikler:
- 1 yıldan uzun süren tiklerdir.
- Vokal tikler; burun çekme, boğaz temizleme gibi duyulabilen tiklerdir.
- Motor tikler; kaş kaldırma, göz kırpma, elleri oynatma gibi görülebilen tiklerdir.
- Basit Tikler: 1-2 saniye sürer. Hızlı ve tekrarlayıcıdır ancak bir amaca yönelik değildir.
- Basit Motor Tikler: Göz kırpma, burun kırıştırma, yüz kaslarında meydana gelen oynama, omuzları sallama veya başı bir tarafa çevirme tek bir kas grubunu çalıştıran davranışlardır.
- Basit Vokal Tikler: Boğazı temizleme, öksürme, burundan soluma, hırıltı ve horlama gibi sesleri aniden ortaya çıkarmasıdır. Vokal tiklerde meydana gelen ritim bozukluğu; sesin şiddetini ayarlayamama veya kelimelerin uzatılması gibi konuşma bozukluklarıdır.
- Karmaşık Motor Tikler: Koklama, sıçrama, çömelme, sayı sayar gibi yapma, karşısındakini taklit etme, garip şekillerde durma, şaşırma, anlamamış gibi bakma gibi tiklerdir.
- Vokal Karmaşık Tikler: Normal konuşmanın içeriğine uymayan kelime veya cümlelerin aniden söylenmesi şeklinde görülür. Küfür veya cinsel içerikli sözcükler gibi sosyal olarak kabul edilmesi mümkün olmayan garip kelimeler ve cümleler konuşmanın arasına girebilir ya da aniden ortaya çıkabilir. İstemsiz olarak kişinin kendi söylediği kelimeleri tekrar etmesi veya başkalarının son söylediği sözcüklerini tekrarlaması şeklindeki tiklerdir.
Tourette Sendromu:
- Çok sayıda motor ve vokal tiklerin birlikte görülmesidir.
- Ardışık 3 aydan daha uzun süreli olarak tiklerin olmadığı bir dönemin olmaması gerekir.
- Başlama yaşı 7-10 aralığıdır.
- Sayılamayacak kadar sık gözlemlenir.
- Genetik ve çevresel faktörler etkilidir.
- Basit ve geçici tikler yaygındır.
Gidiş ve Sonlanım:
- Zaman zaman artış ve azalmalar gösteren tikler 20 yaşına doğru giderek hafifler.
- Gidişi kötüleştiren etkenler arasında;
- Tik şiddetinin yüksek olması,
- Zayıf aile desteği,
- Madde kullanımı,
- Kronik hastalıklar sayılabilir.
Başka Türlü Adlandırılamayan Tikler:
- Özgül bir Tik Bozukluğunun tanı ölçütlerini karşılamayan tiklerle giden bozukluklar içindir. Örnekleri arasında, 4 haftadan daha kısa süren ya da 18 yaşından sonra başlayan tiklerdir.
Tikler inadına yapılan davranışlar değillerdir.
Tedavisi
- Tedavi edilebilir hastalıklardandır.
- Başta aile ve okul olmak üzere çocuğun yakın çevresinin tikler hakkında eğitilmesi gerekmektedir.
- Çeşitli oyun ve hobiler, rahatlama müzikleri gibi etmenler mevcut stresi azaltarak, tikin veya tiklerin şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
- Çeşitli ilaçlar veya beyin pili ameliyatları bu süreçte yardımcı olabilmektedir.
Öneriler
- Tiki olan bireyle konuşurken sık sık tik davranışını yapmaması gerektiğini anımsatmak bu davranışın yapılma sıklığını arttırabilir. Bu yüzden tiki olan bireylere yapmaması gerektiği söylenmemelidir.
- Tikin bireyde gerginlik yaratması sebebiyle durumun kaynağı bulunarak düzeltici değişikliklere gidilmelidir.
- Korku veren olaylar, kişiler, durumlar ve nesneler belirlenerek bireyin bunlardan kaçnılması sağlanmalıdır.
- Kurulan ilişkilerde bireyin tikine fazla dikkat çekilmemelidir.
- Gösterilen tik davranışının alay konusu olmasına izin verilmemelidir.
- Tik davranışını engellemek amacıyla bireye özgüven kazandırılmalıdır.
