Hizmetkar Lider Olmak

‘’Liderlik öğretilemez, sadece öğrenilebilir.’’   Harold Sydney Gennen

Hizmetkar liderlik, 1970 yılında Robert Greenleaf tarafından ortaya atılan diğer liderlik anlayışlarından farklı olarak hizmet etmeyi temel alan bir liderlik türüdür. Greenleaf bu liderlik türünü ortaya koyarken Herman Hesse tarafından yazılmış ‘’ Doğuya Yolculuk’’ adlı hikayeden etkilenmiştir.

Hikayede bir grup insanın çıktığı efsanevi bir yolculuk anlatılmaktadır. Leo adındaki hizmetkar yolculuk eden grubun işlerini yapmaktadır. Aynı zamanda da şarkılarıyla insanları motive etmektedir. Leo grup içinde etkileyici kişi olmasıyla birlikte onun sayesinde yolculuktaki her şey yolunda gitmektedir.

Leo’nun ortadan kaybolması ile birlikte grupta kargaşa çıkar ve kimse bu yolculuğa devam etmek istemez.

Bu nedenle gurup üyeleri Leo’ yu aramaya başlar (Greenleaf,1977:7).Greenleaf’e göre Hizmetkar Lider, her şeyden önce   bir hizmetkardır.  Tıpkı Leo karakterinde olduğu  gibi. Hizmet   etmek  isteyen   bir  kişinin   doğal  duygularını  taşır.  Sonrasında topladığı kitleyi yönlendirme ihtiyacı duyar ve bilinçli bir liderlik sergiler.

Hizmetkar Liderlik kavramı hayatımızda yeni bir kavram olmasına karşılık olgu olarak daha eskiye dayanır. Vinod ve Sudhakar (2011), bu liderlik türünü Hz. İsa’ya dayandırır. Ancak Sendjaya ve Sarros (2002)’ a göre, hizmetkar liderlik olgusu toplumların içinde yüzyıllardır hemen her kültürlerde var olan temel bir liderlik türüdür.

Hizmetkar Liderlik yaklaşımı ile  ilgili birçok araştırma ve geliştirme faaliyetleri yapılmıştır. 1964 yılında Greenleaf tarafından “Uygulamalı Etik” adı altında kurulan uluslararası bir merkez olan ABD’ nin Indiana  eyaletinde bu   çalışmaları  yürütmüştür

Hizmetkar Liderliğin Tanımı

Greenleaf’e (1977:52) göre Hizmetkar Lider, öncelikle bir hizmetkardır. Liderlik ise sonradan gelişir. Bu durum liderlik etme duygusuyla yola çıkan kişilerin durumundan farklıdır. Böylece Hizmetkar Liderliğin en temel farkı, önce hizmet sonra liderlik etme duygusunun gelişmesinde saklıdır.

Akyüz ve Eren (2013:193), liderin tutumuna vurgu yaparak bu liderlik yaklaşımını tanımlamıştır. Buna göre Hizmetkar Liderlikte lider, çalışanlara hizmet eden, aldıklarından daha fazla veren ve kendi ihtiyaçlarından daha çok çalışanların ihtiyaçlarına önem veren kişidir.

Burada lider   kendisini   sıfır   noktasında   gören, benlik   kavramını aşmış; “ben” kavramından önce “biz” kavramına odaklanmayı başarabilmiş bir anlayışa sahiptir.

Cerit’e (2008:552-553) göre Hizmetkar Liderler, kendilerinden ziyade diğerlerine odaklanır. Davranışlarını doğruluk, dürüstlük ve güven üzerine yapılandırır. Bu sayede güvenilir bir kişi haline gelir. Bunun yanı sıra çalışanlara sevgi, saygı ve şefkat duygularını aşılar.

 

Hizmetkar Liderlerin Özellikleri

Spears hizmetkar liderlerin on kişisel özelliğini şu şekilde sıralamıştır :

Dinleme: Kişinin sessiz kalarak, yüksek kavrayışla ve kişiselleştirmeden aktif dinleyebilmesidir.

Empati : Bir durumu, diğer kişinin perspektifinden görebilme ve insanların eşitsizliğinin farkında olmalarıdır.

İyileştirme: İnsanların tam anlamıyla bütünlüğe ulaşamayacakları kabul edilmekle birlikte liderlerin şevkleri kırılan insanların iyileşmelerine yardım etmeleri böylece hem kendilerinin hem takipcilerinin tamlığa ulaşmalarında çaba sarfetmeleridir.

Farkındalık: Liderin hem kendi hem de organizasyonlarda var olan korkularla baş edebilmesidir.

İkna etme: Liderin kurallara uyma konusunda zorlamak yerine ikna yöntemini kullanmasıdır.

Kavramsallaştırma: Liderin konulara günlük sorunlarının ötesinde geleceğe yönelik olarak bakabilmesidir.

İleri görüşlülük: Liderin geçmişten öğrendikleriyle ve şimidiki verilerle geleceğe ilişkin karar almasıdır.

Kahyalık: Liderin kendi çıkarlarından önce örgütteki diğer insanların çıkarlarına hizmet etmesidir.

İnsanların gelişimine bağlılık: Liderin takipçilerinin kişisel, mesleki ve ruhsal gelişimlerinden sorumluluk duymasıdır.

Birlik Kurucu: Liderin işte ve iş dışında doğru toplulukların oluşturulabilmesini sağlamasıdır. Dolasıyla etkin liderlik birlikten kaynağını alan bir ilişkidir.

Hizmetkar Liderler güvenilir, kendinden haberdar, mütevazi, vizyon sahibi, güçlendirici, ilişkisel, yetkili ve üretici olmaya çalışırlar. 

Hizmetkar Liderlik, kendinin farkında olan, dinleme becerisi gelişmiş, meslektaşlarının gelişimine katkıda bulunan, kontrol etmemeye özen gösteren, takım koçluğu, takım üyelerinin enerji ve zekasını ortaya çıkartacak gözlemleri yapan ve öngörüde bulunan liderlik yaklaşımıdır.        

Yukarıdan aşağıya hiyerarşik bir tarzda liderlik yaklaşımlarından farklı olarak Hizmetkar Liderlik, iş birliğini, güveni, empati kullanımını vurgular. Birey öncelikle hizmetkardır, başkalarına daha iyi hizmet etmek, kendi gücünü arttırmak için liderlik yapmak için bilinçli bir karar vermektir. Amaç, organizasyonda bireylerin gelişimini arttırmak ve takım çalışması ve kişisel katılımı artırmaktır.